Szkliwo zębów: jak o nie dbać i wzmocnić w razie uszkodzenia?

Szkliwo zębów jest jedną z najtwardszych z ludzkich tkanek . Niestety, brak odpowiedniej higieny, choroby, nieodpowiednia dieta czy po prostu upływający czas prowadzą do uszkodzeń i jego demineralizacji. Jak odbudować szkliwo zębów i sprawić, by było mocne i bez uszkodzeń? Co robić, by nie nastąpiło pęknięcie szkliwa? O tym w artykule.

Czym jest szkliwo i jakie funkcje pełni?

Szkliwo jest powłoką ochronną zęba, którego zadaniem jest ochrona naddziąsłowej części uzębienia, czyli tzw. korony. Zbudowane w 98% z substancji nieorganicznej zwanej dwuhydroksyapatytem, a w pozostałych 2% ze związków organicznych i wody. To najtwardsza tkanka ludzkiego organizmu, chroniąca zębinę i miazgę przed:

• próchnicą zębów (ubytkami);
• erozją (zużyciem);
• infekcjami;
• nadwrażliwością zębów (na ciepło, zimno i słodycze).

Jest jednak podatne na kwasy, wytwarzane przez bakterie próchnicowe, które obecne są w kamieniu nazębnym. Kwasy te powodują demineralizację szkliwa, prowadzącą do jego ścieńczenia i uszkodzeń. Uszkodzone szkliwo może pękać a czasami miejscowo całkowicie zanikać, prowadząc do ubytków – tak właśnie przebiega próchnica .

Na czym polega remineralizacja szkliwa?

Uszkodzone szkliwo nie naprawi się samo. Odbudowa szkliwa i przywrócenie jego funkcji ochronnej możliwa jest dzięki tzw. remineralizacji . Jest to zabieg wykonywany w gabinetach dentystycznych, polegający m.in. na podaniu do warstwy podpowierzchniowej szkliwa odpowiednich minerałów (jonów wapnia i fosforu) przy użyciu preparatów do remineralizacji. W ten sposób pęknięte szkliwo zęba ma szansę na odbudowę. Aby regeneracja szkliwa przebiegała prawidłowo, konieczne jest nie tylko uzupełnienie utraconych przez szkliwo minerałów, ale również modyfikacja diety oraz właściwa i regularna higiena jamy ustnej.

Jak odbudować szkliwo zębów?

Dla prawidłowej reminalizacji szkliwa zębów potrzebne są pewne modyfikacje stylu życia :

• odpowiednia dieta – ograniczenie spożycia węglowodanów, zwłaszcza prostych, które są głównym źródłem pożywienia bakterii próchnicowych oraz wzbogacenie diety o wapń i witaminę D;
• właściwa i regularna higiena – częste i prawidłowe mycie zębów, pozwalające usuwać gromadzące się osady;
• stosowanie odpowiednich past do zębów i szczoteczek – pasty do zębów z fluorem czy hydroksyapatytem wspierają procesy odbudowy szkliwa.

Odbudowa szkliwa potrzebuje odpowiedniego środowiska w jamie ustnej, aby jej procesy mogły  zachodzić bez przeszkód.

Stosowanie past wzmacniających szkliwo zębów

Specjalnie dobrane składniki pasty do zębów mogą skutecznie usprawnić regenerację szkliwa . Najbardziej znanym składnikiem jest fluor, który znacząco wpływa na poprawę procesów odbudowy szkliwa, jednak w pastach remineralizacyjnych można znaleźć również :

• dwuhydroksyapatyt – główny składnik szkliwa;
• ksylitol – ułatwia wnikanie składników mineralnych w ubytki szkliwa;
• wapń, fosfor, magnez – minerały wchodzące w skład szkliwa.

Na uwagę zasługuje pasta Stay Fresh Caries Defense, która łączy w swoim składzie fluor i ksylitol dla wzmocnienia i remineralizacji szkliwa.

Używanie szczoteczek do zębów o miękkim włosiu

Dbając o prawidłową kondycję szkliwa, warto pamiętać o tym, że twarde włosie szczoteczki może prowadzić do jego mechanicznego uszkodzenia. Zwłaszcza gdy połączone jest z nadmiernym naciskiem podczas codziennego szczotkowania.  Najlepszym wyborem będą szczoteczki o średnim stopniu twardości – nie uszkadzają szkliwa, ale też są w stanie skutecznie usunąć osad. Miękkie włosie dedykowane jest osobom zmagającym się z chorobami przyzębia (np. mającym krwawiące dziąsła) czy odsłonięte szyjki zębowe.

Dbanie o prawidłową dietę

Prawidłowa dieta to podstawa dbania o zęby. Warto więc zadbać o nasz, codzienny jadłospis. Odbudowie szkliwa sprzyjają:

• spożywanie produktów z odpowiednią zawartością wapnia i fosforu;
• spożywanie produktów bogatych w witaminę D;
• zamiana białego cukru na ksylitol (przywraca prawidłowe pH w jamie ustnej, a także umożliwia
• szybsze wchłanianie się wapnia) .

Dla zdrowego i mocnego szkliwa warto ograniczyć spożywanie cukru czy kwaśnych produktów, prowadzących do zmiany pH w ustach. Powinniśmy także wzbogacić dietę o składniki wpływające korzystnie na procesy odbudowy szkliwa.

Fluoryzacja zębów

Fluoryzacja jest zabiegiem polegającym na pokryciu zębów preparatami zawierającymi duże dawki fluoru. W gabinetach dentystycznych najczęściej stosuje się specjalne lakiery, które uwalniają fluor i wysycają nim szkliwo . To zabieg przede wszystkim na celu wzmocnienie i odbudowę szkliwa oraz ochronę przed próchnicą.

Co niszczy szkliwo zębów?

Głównymi czynnikami przyczyniającymi się do postępujących uszkodzeń szkliwa są nieprawidłowa, bogata w pokarmy kwasowe oraz cukry dieta, a także brak odpowiedniej higieny jamy ustnej. Nie należy jednak zapominać o czynnikach takich jak:

• bruksizm – patologiczne zgrzytanie zębami, najczęściej w nocy. Prowadzi do mechanicznego ścierania szkliwa;
• przyczyny ogólnoustrojowe związane z występowaniem zmian w szkliwie wynikają z zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej,
• zbyt mocne szczotkowanie zębów;
• niektóre leki np. antybiotyki;
• schorzenia np. refluks żołądkowy, który prowadzi do zwiększenia kwasowości jamy ustnej.

Warto również dodać, że brak szkliwa na zębach lub jego uszkodzenie może wynikać  nieodpowiednio przeprowadzonego wybielanie zębów. Czy więc wybielanie zębów niszczy szkliwo? Jeżeli odbywa się nieprawidłowo np. za często lub przy użyciu zbyt agresywnych środków ścierających – może osłabić szkliwo. 

Jak zapobiegać uszkodzeniu szkliwa?

W myśl zasady, że łatwiej zapobiegać niż leczyć, warto zwrócić uwagę na czynności pozwalające zapobiegać uszkodzeniom szkliwa. Będą to m.in.:

• stosowanie odpowiednich past – bogatych we fluor, ksylitol i inne substancje sprzyjające remineralizacji szkliwa;
• właściwa technika szczotkowania zębów – unikanie zbyt twardych szczoteczek oraz większa delikatność podczas szczotkowania;
• unikanie częstego spożywania kwasów oraz cukrów prostych – kwasy zmieniają pH jamy ustnej na bardziej przyjazne bakteriom, a cukry są ich główną pożywką i powodują ich gwałtowny przyrost .

Uszkodzenie szkliwa, choć początkowo niezauważalne, może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak ubytki i pęknięcia szkliwa, a w efekcie nadwrażliwości zębów. Dlatego warto zwrócić uwagę na jego stan i zmodyfikować codzienną rutynę higieniczną oraz dietę, dla zapewnienia jego lepszej remineralizacji i poprawy ogólnego stanu.

Bibliografia:

1. KLIMUSZKO, Elżbieta, SIERPIŃSKA, Teresa, et GOŁĘBIEWSKA, Maria. Budowa szkliwa a jego odporność na działanie czynników patologicznych–przegląd piśmiennictwa. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2015, vol. 65, no 3, p. 241-251
2.  Zębów, Z. F., U. D. Młodzieży, and P. P. Polskiego. “Fluoride compounds in dental caries prophylaxis in children and adolescents–review of polish literature.” Przegląd Epidemiologiczny 71.4 (2017): 603-11.
3. Magas, S., Z. Gorski, and W. Mendyk. “Regeneration of mineral structure of enamel; Odbudowa mineralnej struktury uszkodzonego szkliwa zębów.” Problemy Medycyny Nuklearnej 8 (1994).
4. Baranowski, Damian, Jarosława Rutkowska, and Agata Antoniewska. “Ksylitol-rola technologiczna i żywieniowa.” Żywność Nauka Technologia Jakość 27.2 (2020).
5.  MACIEJEWSKA, I., & BEREZNOWSKI, Z. WYBRANE ASPEKTY POWSTAWANIA ORGANICZNEJ MACIERZY MINERALIZOWANYCH TKANEK ZĘBA ORAZ ZMIANY JEJ FIZJOLOGII SPOWODOWANE WPŁYWEM ENDOGENNEJ PROFILAKTYKI FLUORKOWEJ. CZĘŚĆ I. SZKLIWO. POLISH SOCIETY FOR CELL BIOLOGY, 661.
6. KLIMUSZKO, Elżbieta, SIERPIŃSKA, Teresa, et GOŁĘBIEWSKA, Maria. Budowa szkliwa a jego odporność na działanie czynników patologicznych–przegląd piśmiennictwa. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2015, vol. 65, no 3, p. 241-251
7. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/268805/herman_ryniewicz_ryniewicz_analiza_uwarunkowan_decydujacych_o_odpornosci_szkliwa_2010.pdf?sequence=1&isAllowed=y