Kamień na zębach: jak powstaje i jak się pozbyć osadu z zębów?

Kamień nazębny to charakterystyczny żółty lub biały osad na zębach. Stanowi on nie tylko problem kosmetyczny, ponieważ to właśnie tam mnożą się bakterie próchnicotwórcze, mogące prowadzić do schorzeń zębów i przyzębia. Skąd się bierze i jak usunąć kamień na zębach? Czy są na to domowe sposoby, czy lepiej udać się do dentysty?

Czym jest kamień na zębach?

Kamień na zębach to zmineralizowana płytka nazębna . Osad osiada na zębach już kilka godzin po umyciu i początkowo jest miękki, przez co można go usunąć podczas rutynowego szczotkowania. Jeśli jednak nie zostanie usunięty, ulegnie on mineralizacji, zmieniając się w twardą masę, trudną do usunięcia w domu. Kamień nazębny składa się z białka, bakterii, złuszczonych komórek nabłonka, resztek jedzenia oraz związków wapnia i fosforu . Pozostawienie kamienia na zębach prowadzi do wzrostu kwasowości w jamie ustnej, może powodować choroby przyzębia , w tym dziąseł, a także jest bezpośrednią przyczyną próchnicy.

Od czego robi się kamień na zębach? Przyczyny i objawy

Kamień nazębny powstaje ze skrystalizowanej płytki nazębnej . Proces krystalizacji zachodzi w jamie ustnej pod wpływem śliny. Zawiera ona sole mineralne, które reagują z płytką nazębną i powodują jej mineralizację. Kolor kamienia nazębnego zależy od kilku czynników. Głównym z nich jest czas jego pozostawania w ustach oraz dieta . Od czego jeszcze zależy kolor kamienia nazębnego?

Żółty osad na zębach

Żółty to najpowszechniejszy kolor osadu na zębach. Taki kolor ma płytka nazębna powstająca naddziąsłowo, czyli na widocznej powierzchni zębów. Im dłużej pozostaje w jamie ustnej, tym intensywniejszy jest jej kolor. Może również ulegać przebarwieniom wtórnym, których najczęstszymi przyczynami są:

• nieprawidłowa higiena jamy ustnej – zbyt rzadkie lub za krótkie szczotkowanie;
• palenie tytoniu;
• niektóre leki – zwłaszcza tetracykliny mają mocne działanie barwiące szkliwo; to z tego powodu leków z tej grupy nie stosuje się u dzieci do 12. roku życia, u kobiet karmiących i ciężarnych.

Początkowo osad gromadzi się na przydziąsłowych częściach zębów . Jeśli nie zostanie usunięty podczas szczotkowania, skrystalizuje się w kamień nazębny , który bez interwencji dentysty będzie stopniowo narastał.

Czarny osad na zębach

Czasem osad nazębny przybiera kolor ciemnobrązowy lub prawie czarny . Na skutek różnych czynników płytka nazębna, która zwykle jest biała lub żółta, ulega przebarwieniom.
Jakie są tego przyczyny?

• barwniki spożywcze;
• palenie tytoniu;
• płukanki z chlorheksydyną;
• doustne preparaty żelaza.

Inną przyczyną czarnego kamienia nazębnego jest miejsce jego powstawania . Jeśli płytka nazębna powstała poddziąsłowo , jego kolor jest znacznie ciemniejszy i z biegiem czasu może prowadzić do powstawania czarnego kamienia nazębnego. Na kolor poddziąsłowych osadów wpływają przede wszystkim odkładające się w płytce produkty rozpadu krwi i płyn tkankowy w dziąsłach.

Czarny kamień, który powstał poddziąsłowo, jest bardziej zmineralizowany niż ten powstający nad dziąsłami. Dodatkowo pacjent może nawet nie zdawać sobie sprawy z jego obecności . Do zdiagnozowania poddziąsłowego kamienia nazębnego często niezbędne zgłębnikowanie jamy ustnej w gabinecie dentystycznym.

Kamień na zębach u dziecka – skąd problem u maluchów?

Osad na zębach u dziecka i powstający w jego efekcie kamień nazębny są zazwyczaj wynikiem niedostatecznej higieny jamy ustnej. Dzieci, zwłaszcza mniejsze, nie potrafią jeszcze dokładnie szczotkować zębów, a wydłużające się czynności higieniczne często powodują znudzenie i frustracje. To z kolei tylko pogarsza technikę szczotkowania. Nic zatem dziwnego, że w efekcie powstaje żółty nalot na zębach dziecka, który następnie może skrystalizować się w kamień nazębny .

Zobacz więcej: Jak nauczyć dziecko prawidłowej higieny jamy ustnej?

Jak pozbyć się kamienia nazębnego?

Jedynym sposobem na usunięcie kamienia nazębnego jest wizyta u stomatologa , który po obejrzeniu jamy ustnej zaproponuje jeden z dwóch zabiegów umożliwiających bezpieczne usunięcie kamienia. Metodami domowymi można jednak skutecznie zapobiegać powstawaniu kamienia nazębnego oraz znacząco spowolnić jego przyrost w oczekiwaniu na konsultację dentystyczną.

Sposoby domowe na osad nazębny

Prawidłowa higiena jamy ustnej czy odpowiednia dieta mogą znacząco wpłynąć na ograniczenie powstawania osadów na zębach. A to właśnie osady są głównym składnikiem kamienia nazębnego. Jak skutecznie zlikwidować nalot na zębach i zapobiec powstawaniu nowych złogów kamienia?

Odpowiednia szczoteczka i pasta do zębów

Do walki z kamieniem nazębnym najlepiej sprawdzą się szczoteczki z twardszym włosiem , które mechanicznie oczyszczą ząb z nagromadzonej płytki. Warto zwrócić uwagę na szczoteczki, których włosie dobrze usuwa codzienne przebarwienia i pomaga utrzymać naturalną biel zębów.

Odkryj również: Miękka, średnia czy twarda – jaką szczoteczkę wybrać? 

Również pasta do zębów ma niebagatelne znaczenie przy usuwaniu płytki nazębnej i ograniczaniu przyrostu kamienia. Warto zaopatrzyć się w preparat zawierający substancje ścierne, które skutecznie wypolerują szkliwo z osadów i przebarwień – choć nie należy ich stosować zbyt długo, aby po usunięciu osadu, nie uszkodzić zdrowego szkliwa.

Dokładne nitkowanie zębów

Nitkowanie zębów pozwala na usunięcie osadów i płytki nazębnej zgromadzonych w trudno dostępnych zakamarkach przestrzeni międzyzębowych . W ten sposób można zapobiec narastaniu kamienia nazębnego, a dodatkowo zadbać o czystość i biel szkliwa. Dieta pozbawiona używek.

Dieta ma znaczący wpływ na powstawanie kamienia nazębnego. Których produktów lepiej unikać?

• używki – kawa, herbata, papierosy i czerwone wino prowadzą do przebarwień;
• węglowodany – cukry, szczególnie proste, prowadzą do znacznego gromadzenia się osadów i powstawania kamienia nazębnego. Są pożywką dla bakterii próchnicotwórczych i zmieniają pH śliny na korzystniejsze dla nich ;

W diecie warto zwrócić uwagę na produkty twarde i chrupkie, które mechanicznie usuwają osad podczas gryzienia i żucia – marchew, rzodkiewka, twarde jabłka, kalarepa czy seler naciowy.

Profesjonalne usuwanie kamienia z zębów

By usunąć kamień na zębach warto udać się do dentysty, który wykona jeden z dwóch zabiegów:

• skaling – zwany też higienizacją jamy ustnej. To mechaniczne usunięcia kamienia nazębnego. Zakończone jest polerowaniem, podczas którego wygładza się powierzchnię szkliwa i pokrywa zęby ochronną pastą. W zależności od tempa przyrostu kamienia scaling należy wykonywać 1-2 razy w roku;

• piaskowanie –  zabieg ten usuwa osady i przebarwienia szkliwa przy pomocy skoncentrowanego środka czyszczącego, zwanego popularnie piaskiem. Ta procedura jest przeznaczona w szczególności dla osób palących lub pijących kawę/wino, a także dla pacjentów posiadających aparaty ortodontyczne. Zalecana ilość zabiegów w roku to 2.

Jak chronić się przed nawrotami kamienia nazębnego?

Po oczyszczeniu zębów z kamienia w gabinecie dentystycznym warto zdwoić wysiłki dla ograniczenia powstawania nowych złogów. Jak tego dokonać?

• prawidłowa higiena jamy ustnej – mycie zębów z zastosowaniem odpowiedniej pasty i szczoteczki 2 razy dziennie (odczekując około 15-20 minut po posiłkach), regularne nitkowanie;
• ograniczenie kawy, herbaty, wina i innych produktów barwiących;
• zaprzestanie palenia tytoniu;
• zmniejszenie ilości spożywanych węglowodanów;
• regularne kontrole dentystyczne – podczas kontroli stomatolog będzie mógł usunąć osady i przebarwienia, zanim skrystalizują się one w kamień nazębny.

Weryfikacja merytoryczna: lek. Irena Wojtowicz (można umieścić w tekście)

Bibliografia:

1.  Hujoel, P. P., Cunha-Cruz, J., Banting, D. W., & Loesche, W. J. (2006). Dental flossing and interproximal caries: a systematic review. Journal of dental research, 85(4), 298-305.
2. CHOO, Audrey, DELAC, David M., et MESSER, Louise Brearley. Oral hygiene measures and promotion: review and considerations. Australian dental journal, 2001, vol. 46, no 3, p. 166-173
3. SAWAI, Madhuri Alankar, BHARDWAJ, Ashu, JAFRI, Zeba, et al. Tooth polishing: The current status. Journal of Indian Society of Periodontology, 2015, vol. 19, no 4, p. 375.