Zęby mleczne: ile ich jest, kiedy pojawią się stałe i jak o nie dbać?

Zdrowe, białe i równe zęby są nie tylko oznaką zdrowia, ale również wizytówką na całe życie. Dlatego proces dbania o nie należy rozpocząć już u niemowląt. Tylko prawidłowa pielęgnacja na każdym etapie życia pozwoli na posiadanie pięknego zdrowego uśmiechu. Jak rozwijają się kolejne zęby i jak prawidłowo o nie dbać? Oto wskazówki!

Zęby mleczne – rozwój i pielęgnacja

Chociaż zdecydowana większość dzieci rodzi się bez widocznych zębów, nie oznacza to, że ich nie posiada. Zawiązki zębów mlecznych pojawiają się już w życiu płodowym. 20 zębów mlecznych zaczyna zaś proces mineralizacji już w okolicy 4. miesiąca ciąży.

W momencie narodzin zęby mleczne nie są jeszcze do końca rozwinięte – noworodki mają widocznie cofniętą i małą żuchwę, a zjawisko to nazywa się tyłozgryzem fizjologicznym.

Okres noworodkowy i niemowlęcy to czas wzmożonego rozwoju narządów w obrębie jamy ustnej dziecka, w tym także zębów mlecznych.

Mleczne zęby wrodzone i noworodkowe – co to takiego?

Zdarza się, że zęby mleczne pojawiają się znacznie szybciej niż w fizjologicznym czasie, bo już pod koniec 1. miesiąca życia dziecka. Takie uzębienie nazywane jest zębami noworodkowymi. Jeszcze rzadziej zdarza się, że dziecko rodzi się już z zębami. Mowa wtedy o zębach wrodzonych.

Często zęby noworodkowe czy wrodzone stanowią problem głównie podczas karmienia piersią, ale nie są w żaden sposób niebezpieczne dla dziecka. Kiedy jednak są one mocno rozchwiane, niepoprawnie wykształcone lub lub powodują bardziej złożone trudności, lekarz wraz z rodzicami może podjąć decyzję o ich usunięciu.

Budowa i rozwój zębów mlecznych

Zęby mleczne różnią się od stałych zarówno swoim wyglądem, jak i budową. Mleczaki mają cieńsze warstwy szkliwa i zębiny, przez co są zdecydowanie słabsze. Powoduje to wzrost ich podatność na choroby, takie jak próchnica dziecięca. Różnice widać również w liczbach. Dzieci mają tylko 20 mleczaków, podczas gdy w stałym uzębieniu są 32 zęby.

Korzenie pierwszych zębów są mniejsze i cieńsze, aby wypadanie mleczaków było łatwiejsze i jak najbardziej bezbolesne. Dosyć charakterystyczne jest również ich ułożenie w szczęce. Zwykle zęby mleczne nie przylegają do siebie ściśle, a między kolejnymi ząbkami są niewielkie przerwy. Ma to na celu przygotowanie łuków szczęki i żuchwy na pojawienie się zębów stałych, które są znacznie większe i masywniejsze niż mleczaki.

Kolejność wychodzenia zębów mlecznych wygląda zwykle następująco:

• cztery jedynki (dwie u góry i dwie na dole) czyli tak zwane siekacze przednie, wyrzynają się jako pierwsze. Pierwszy ząbek pojawia się zazwyczaj między 6. a 12. miesiącem życia, ale u niektórych dzieci mogą zacząć się wyrzynać nawet w 4 miesiącu.
• następnie wyrzynają się dwójki (siekacze boczne). Zwykle w wieku 15 miesięcy dziecko ma już komplet ośmiu siekaczy, które odpowiadają za gryzienie i cięcie pokarmu.
• pierwsze zęby trzonowe (czwórki górne i dolne) pojawiają się około 19. miesiąca życia. Wyrzynają się w odległości jednej przestrzeni zębowej od siekaczy.
• w okolicy 23. miesiąca pojawiają się kły (trójki), zwane także zębami guzkowymi. Zęby te pomocne są w rozdzieraniu pokarmu, zwłaszcza tego bardziej teksturowanego.
• w końcu w okresie między 21. a 31 miesiącem. życia pojawiają się drugie zęby trzonowe (piątki), czyniąc uzębienie kompletnym.

Po skompletowaniu zębów mlecznych, szczęki malucha zaczynają rosnąć, by zrobić miejsce dla zębów stałych, które zaczynają się pojawiać w wieku 5-6 lat.

Po co są zęby mleczne?

Pierwsze zęby u dzieci są niezbędne zarówno dla prawidłowego rozwoju fizycznego, jak i psychicznego małego dziecka. Poza ich podstawową funkcją, jaką jest umożliwienie dziecku gryzienia i miażdżenia pokarmów stałych, mają one jeszcze szereg innych, ważnych ról:

• zapewniają oparcie i umożliwiają zbudowanie prawidłowej struktury mięśniom szczęki;
• wspierają wzrost szczęki, pozwalając jej przyjąć odpowiedni rozmiar;
• odgrywają kluczową rolę w prawidłowym rozwoju mowy;
• przygotowują organizm na wyrastanie stałych zębów.

Pielęgnacja zębów mlecznych u dziecka

Pierwsze zęby wymagają stałej i regularnej pielęgnacji. Są one mniej zmineralizowane i mają cieńszą warstwę szkliwa i zębiny niż zęby stałe, dlatego są znacznie bardziej narażone na próchnicę. Dla dzieci, które nie potrafią jeszcze wypluwać, odpowiednią ilość pasty stanowi objętość zbliżona do ziarenka ryżu. Z kolei pociechy, które opanowały już tę umiejętność, mogą korzystać z ilości podobnej do ziarna grochu. Warto również zwrócić uwagę na odpowiedni smak. Smaczna pasta zachęci malucha do regularnego szczotkowania i pozwoli wyrobić odpowiednie nawyki higieniczne.

Warto rozpocząć pielęgnację jamy ustnej dziecka jeszcze przed pojawieniem się pierwszych ząbków. Można to zrobić, owijając palec gazą zmoczoną w czystej, przegotowanej wodzie, a następnie przecierając nim wnętrze jamy ustnej malucha. Po pojawieniu się pierwszego zęba zaleca się czyścić jamę ustną co najmniej dwa razy dziennie. Optymalnie jest jednak zdecydować się na mycie po każdym posiłku.

Dowiedz się więcej: Higiena jamy ustnej noworodka. Jak dbać o pielęgnację od pierwszego dnia?

Akcesoria do higieny

Aby prawidłowo wyczyścić mleczaki dziecku, należy zaopatrzyć się w podstawowe akcesoria – miękką nakładkę na palec lub specjalną szczoteczkę do zębów z miękkim włosiem. Dla najmłodszych dobrze sprawdzi się szczoteczka Jordan 0-2 Steps przeznaczona dla szkrabów. Delikatne włókna pomagają w czyszczeniu uzębienia bez sprawiania bólu. Gumowy gryzak to zaś świetny sposób na urozmaicenie higieny i zajęcie uwagi malucha.

Przeczytaj też: Jaka szczoteczka dla dziecka? Pierwsze szczoteczki dla niemowlaka i starszych dzieci

Istotny jest również wybór odpowiedniej pasty dla pierwszych zębów. Polskie Towarzystwo Stomatologiczne zaleca, by pasta dla zębów mlecznych miała odpowiednie stężenie fluoru, wynoszące 1000 ppm. Fluor jest niezbędny do prawidłowej mineralizacji zębów i wzmocnienia szkliwa, co zmniejsza ryzyko próchnicy zębów mlecznych.

Wyborem dla maluszka może być Jordan Pasta Kids, która spełnia wszystkie wymagania PTS, a przy tym ma delikatny, owocowy smak. Dzięki temu łatwiej jest zachęcić dziecko do mycia zębów.

Wypadanie mleczaków – kiedy dziecku wychodzą zęby stałe?

Wymiana zębów mlecznych na stałe zwykle odbywa się między 6. a 13. rokiem życia. Korzenie mleczaków ulegają częściowej resorpcji, przez co zaczynają one chwiać się w zębodołach, a następnie wypadają. Podobnie jak w przypadku wyrzynania się mleczaków, proces ich wypadania przebiega zwykle w ustalonej kolejności:

• między 6. i 7. rokiem życia wypadają górne i dolne jedynki;
• między 7. a 8. rokiem życia wymieniane zostają dwójki;
• pierwsze trzonowce wypadają w wieku 9 do 11 lat;
• kły dolne wypadają w okolicy 9. i 12. roku życia;
• w wieku 10 do 12 lat wychodzą górne i dolne trzonowce;
• kły górne wypadają zwykle jako ostatnie, między 10. a 12. rokiem życia.

Pod zębami mlecznymi wyrastają 32 zęby stałe. 4 kły, 8 siekaczy, 8 zębów przedtrzonowych i 12 trzonowych. Ostatnie cztery trzonowce (tak zwane zęby mądrości) mogą wyrzynać się aż do wieku dorosłego, a często do końca życia pozostają ukryte w dziąsłach.

Rozwój mleczaków, ich wyrzynanie i późniejsze wypadanie to proces rozłożony w czasie i może być skomplikowany. Warto pamiętać, by już od pierwszych miesięcy dbać odpowiednio o higienę jamy ustnej dziecka i nie stronić od wizyt u dentysty, nawet wtedy, gdy nie ma ku temu specjalnego powodu. Prawidłowa opieka i pielęgnacja zębów mlecznych pozwoli na uzyskanie zdrowego, pięknego uśmiechu.

BIBLIOGRAFIA:

1. S. Majewski, Kształtowanie się układu stomatognatycznego w rozwoju osobniczym człowieka [w:] Gnatofizjologia stomatologiczna: normy okluzji i funkcje układu stomatognatycznego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007
2. Herman, P., et al. “Wybrane zagadnienia z fizjologii zębów mlecznych i stałych: rola składników odżywczych.” Journal of Clinical Healthcare 4 (2016).
3. Olczak-Kowalczyk, Dorota, et al. “Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych.” Nowa Stomatol 2 (2011): 73-76.
4. Szpringer-Nodzak M, Rowecka-Trzebicka K, Janicha J et al.: Próba oceny zależności między rozwojem fizycznym a procesem pierwszego ząbkowania u dzieci. Czas Stomat 1984; 37: 1-7
5. Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014
6. Olczak-Kowalczyk , Dorota, et al. Próchnica zębów stałych u dzieci w wieku 5 i 7 lat w Polsce i jej związek z próchnicą zębów mlecznych. Nowa Stomatologia, 2017.
7. Boguszewska-Gutenbaum H, Janicha J, Gajdzik-Plutecka D et al.: Kolejność wyrzynania zębów stałych u dzieci warszawskich. Nowa Stomatol 2013; 4: 155-159
8. Owczarek, Krzysztof, and Maria Mielnik Błaszczak. “Zęby wrodzone i noworodkowe–przegląd piśmiennictwa.” Nowa Stomatol 2 (2011): 63-66.